बद्ध आणि मु्नत यातला फरक

 

 

 

 

बद्ध हे जगाचे असतात.मुक्त जगाचे नसून एका भगवंताचे असतात. संताची चाैकशी करताना, त्याची उपासना काेणती, गुरू काेण, हे पाहतात, त्यांच्या आईबापांची नाही चाैकशी करीत. संतांना देहाची आठवण नसते; ते आपला देहाभिमान, मीपण, भगवंताला देतात. विषयाचे प्रेम कमी हाेणे म्हणजे मुक्तदशेच्या मार्गाला लागणे. परमात्म्यापेक्षा विषयाची गाेडी ज्याला जास्त ताे बद्ध.‘मीभगवंताचा’म्हटले की तिथे बद्धपणा संपला.आपण बद्ध आहाेत हे तरी, आपणच बद्ध आहाेत अशी भावना करून घेतली आहे म्हणून. आपण, मूळ तेच रूप स्वयंसिद्ध असताना, सर्व इंद्रिये मिळून हाेणारा देह मी आहे असे म्हणताे, आणि त्यामुळे देहाला जे सुखदु:ख हाेते ते आपल्याला झाले असे म्हणताे. आत्मा स्वत: त्यापासून अलिप्त असताे, परंतु आत्मा आणि देह वेगळा नाही असेच आपण म्हणत असताे; म्हणून मी ताेच देह, आणि हा देह ताेच आत्मा, अशी आपली भावना दृढ झालेली असते.

 

परंतु आपण बाेलण्यात मात्र ‘माझा’ हात दुखावला.किंवा ‘माझ्या’ पाेटात दुखते, असे म्हणताेच की नाही ? म्हणजे, प्रत्येक अवयव ‘माझा’ म्हणणारा कुणीतरी वेगळा आहे हे खरे; आपल्याला ते बराेबर समजत नाही इतकेच.मीपणा हा आपल्यात इतका बाणलेला असताे. आपले मन विषयाच्या आनंदात रंगते, म्हणून तिथे आपण आपलेपणाने वागताे. परंतु विषयच जिथे खाेटे, तिथे मन रंगूनही, ते नाहीसे झाले म्हणजे आपल्याला दु:ख हे हाेणारच. आपण दुसऱ्यावर अवलंबून राहिलाे म्हणूनही सुखदु:ख हाेते.म्हणून, आपण त्या सर्वांपासून निराळे आहाेत असे समजून वागावे. हे हाेण्यासाठी परमेश्वराची भक्ती करायला पाहिजे.भक्तीला जर काही आड येत असेल तर आपली देहबुद्धीच हाेय; आणि ती गेल्याशिवाय भक्ती हाेणारच नाही.

 

री आपण परमेश्वराचे आहाेत असे समजून वागावे; जे जे हाेईल ते ते त्याची इच्छा म्हणून झाले असे समजून वागू लागलाे म्हणजे आपली देहबुद्धी हळूहळू कमी हाेत जाईल. याकरिता काही तप, याग, वगैरे करावे लागत नाही, संसार साेडून वनातही जावे लागत नाही, जे घडतें ते ‘मी केल’ हा मीपणा टाकून, मी देवाचा आहे असे म्हणून, आता जे हाेईल त्यात आनंद मानून रहावे, म्हणजे मीपणा सुटत जाईल.हे ‘मी’ केले नाही, परमात्म्याच्या इच्छेने झाले, असे मानले म्हणजे मीपणा राहिला कुठे? ‘‘मी ताेच आहे’’ असेच प्राणी जन्माच्या अगाेदर म्हणत असताे; परंतु जन्मल्याबराेबर, बाहेर विषयाचा वारा लागल्याबराेबर, मी ताे नाही आणि ‘मी जाे हा देह दिसताे ताे आहे,’ असे म्हणून लागताे आणि म्हणूनच आपण आपल्याला बद्ध म्हणून लागताे. मी तसा नाही असे मानणे ह्यालाच मुक्त म्हणतात.